Informatie voor kinderen, ouders, familie, verwijzers en andere belangstellenden
Stemmen bij kinderen: wat moet je weten? uitklapper, klik om te openen
Wat is stemmen horen?
Het horen van stemmen komt bij zowel volwassenen als kinderen veel voor. Die stemmen klinken heel echt: alsof er iemand tegen je praat, terwijl er niemand in de buurt is die ook écht praat. Bij de meeste kinderen die stemmen horen, gaat dit vanzelf weer over. Van de kinderen die stemmen horen, heeft een deel er ook veel last van.
Last van stemmen horen
Stemmen zeggen soms positieve en soms negatieve dingen, zoals “Stommeling” of “Je bent een sukkel”. Of het kind moet opdrachten van de stemmen uitvoeren, bijvoorbeeld dingen tellen of aanraken. Dat kan hinderlijk zijn. Soms zijn het ook gevaarlijke opdrachten met zelfs dreigementen: “Doe jezelf pijn” of “Als je dit niet aanraakt, gebeurt er iets naars met je ouders”. Dit maakt het extra moeilijk voor een kind om deze stemmen te negeren.
Kinderen kunnen zich door wat de stemmen tegen hen zeggen, angstig, achterdochtig of somber voelen of een negatief zelfbeeld krijgen. De stemmen kunnen een irritante stoorzender zijn. En schoolprestaties kunnen eronder lijden, omdat een kind zich moeilijk kan concentreren op de les of bij het huiswerk. Stemmen kunnen ook de sociale contacten negatief beïnvloeden. Een kind trekt zich terug in zijn eigen wereld en gaat steeds minder om met klasgenoten, vrienden en vriendinnen.
Hoe ontstaat stemmen horen?
Onderzoek toont aan dat stemmen uit de eigen hersenen komen. Met behulp van een functionele MRI-scan is er in de hersenen gekeken. De beelden laten onder meer zien dat op het moment dat mensen stemmen horen, er twee gebieden actief zijn:
- Het gebied dat taal ontvangt en begrijpt (het gebied van Wernicke) én
- Het gebied dat taal maakt (het gebied van Broca).
Ben je ziek als je stemmen hoort?
Kinderen die stemmen horen zijn in de meeste gevallen niet ziek. Bij de meeste kinderen, zeker als ze jonger zijn dan 12 jaar, gaat het vanzelf weer over. Stemmen horen kan dus een onschuldig, maar wel hinderlijk verschijnsel zijn. Stemmen horen is pas een probleem als het kind (of zijn of haar omgeving) er last van heeft, of als het kind niet meer goed functioneert op school, tijdens hobby’s of in de contacten met familie, vrienden en vriendinnen.
Als een kind stemmen hoort, is dat meestal een signaal dat de hersenen hard moeten werken en overbelast zijn. Dat kan komen door bijvoorbeeld overvraging of trauma. Op onze polikliniek kijken we altijd breed naar de klachten, om zo ook zicht te krijgen op eventuele psychiatrische problemen.
Slechts een klein deel van de kinderen heeft een verhoogd risico op het ontwikkelen van een psychiatrische ziekte. Op dit moment kunnen de artsen nog niet goed voorspellen wat de kansen zijn dat een kind ook ziek wordt als het stemmen hoort. In de toekomst hopen we door wetenschappelijk onderzoek hier meer over te weten.
Wanneer moet je hulp zoeken?
Bij het horen van stemmen is het advies om contact op te nemen met de huisarts. Die beoordeelt of er ook sprake is van andere klachten en kan het kind - indien nodig - doorverwijzen naar een (kinder)psychiater. Dat kan iemand zijn binnen de polikliniek psychose van het UMC Utrecht, maar ook ergens anders.
Wat te doen? uitklapper, klik om te openen
Wat kun je er zelf aan doen?
Verschillende leefregels zijn belangrijk:
- Gebruik geen drugs;
- Slaap voldoende;
- Vermijd stress zoveel mogelijk;
- Blijf dingen doen die een goed gevoel geven, zoals hobby’s;
- Blijf in contact met andere jongeren: trek je niet terug.
Daarnaast zijn er handvatten om met de stemmen om te gaan:
- Voer de opdrachten van de stemmen niet uit;
- 'Niet vechten - niet hechten': ga geen discussie aan met de stemmen en vraag ze geen advies;
- Ga bij het horen van stemmen actief aan de slag met taal en geluid: voer een gesprek, zing of neurie een liedje, fluit, lees hardop of luister muziek;
- Zorg voor afleiding, bijvoorbeeld een hobby, en wees lichamelijk actief, zoals touwtje springen of hardlopen;
- Houd bij wat wel of niet werkt bij het horen van stemmen. Zo kunnen effectieve trucjes op de juiste momenten ingezet worden.
Wat kan de omgeving doen?
Iedere situatie is anders en moet op zichzelf bekeken worden. Er zijn enkele algemene adviezen voor het omgaan met iemand die stemmen hoort:
- Help om opdrachten te negeren.
- Geef steun in wat hij of zij zelf kan doen (zie: Wat kun je er zelf aan doen?).
- Er mag best gevraagd worden naar en gesproken worden over hoe het is om stemmen te horen en hoeveel last iemand er van heeft.
- Ga niet in discussie over de inhoud van wat de stemmen zeggen.
Diagnostiek uitklapper, klik om te openen
Het behandelprogramma Stemmen horen Jeugd is er voor kinderen en jeugdigen die regelmatig stemmen horen en er last van hebben.
De eerste stap is dat we onderzoeken wat er aan de hand is. Dat noemen we diagnostiek. Diagnostiek doen we door het kind en de ouders (of verzorgers) veel vragen te stellen over de stemmen en hoe het gaat met het kind; thuis en op school. Ook doen we een kort lichamelijk onderzoek. Soms zijn er aanvullende onderzoeken nodig, zoals een intelligentietest of bloedonderzoek.
Na de diagnostiek bespreken we eerst wat we denken dat de oorzaak is van het horen van stemmen. Dat kan een diagnose zijn in de zin van een lichamelijke of psychiatrische ziekte, maar dat hoeft niet aan de hand zijn. In dat laatste geval kan er iets anders spelen, bijvoorbeeld dat het kind gepest wordt, dat het op zijn of haar tenen loopt op school of dat het kind eigen gedachten verwart met het horen van een stem.
Na de diagnostiek bespreken we of en zo ja, welke behandeling passend is.
Behandeling uitklapper, klik om te openen
Binnen het programma Stemmen horen Jeugd bieden we verschillende behandelmogelijkheden. Deze behandelingen richten zich vooral op het leren omgaan met stemmen. Daarnaast is het belangrijk om de onderliggende oorzaak aan te pakken. Hieronder vind je wat de behandelingen inhouden en wie waarvoor in aanmerking kan komen.
Psycho-educatie (voorlichting)
De jongere en ouders krijgen heldere, feitelijke uitleg, wat er vaak voor zorgt dat ze zich minder ongerust maken. Ook kunnen ze met die opgedane kennis al vroeg belangrijke signalen herkennen om zo tijdig aan de bel te kunnen trekken.
Psychotherapie 'Sterker dan je Stemmen'
In gesprekken en met behulp van oefeningen leren we de jongere anders om te gaan met de stemmen. De jongere wordt weer Sterker dan de Stemmen. We werken bijvoorbeeld aan het bijstellen van verkeerde overtuigingen en we oefenen in het negeren van de stemmen.
Oudergesprekken
Dit betekent enkele gesprekken met ouders of het hele gezin en een familiebegeleider. Zo proberen we te ontdekken hoe er thuis wordt omgegaan met het horen van stemmen om zo gerichte adviezen te kunnen geven.
Medicijnen
Alleen in uitzonderlijke situaties wordt medicijnen voorgeschreven voor stemmen horen, met name als er sprake is van een psychose.
Aanvullende behandelingen
Soms bieden wij aanvullende behandelingen, zoals systeemtherapie (gezinstherapie) en individuele behandeling voor bijvoorbeeld trauma.
Wanneer welke behandeling
Geen diagnose
Als er geen sprake is van een diagnose (ziekte) hoeft er ook geen behandeling plaats te vinden. Wel kan iedereen die daar behoefte aan heeft voorlichting / psycho-educatie krijgen over stemmen horen.
Wel een diagnose
Als er een diagnose is gesteld voor het horen van Stemmen, is het belangrijk om die te behandelen. Sommige kinderen hebben te veel last van de stemmen of zijn (nog) niet gemotiveerd om de onderliggende oorzaak te behandelen. Dan kunnen we na de voorlichting / psycho-educatie starten met gedragstherapie. Slechts een heel klein deel van de kinderen heeft medicijnen nodig.
Na de voorlichting / psycho-educatie verwijzen we soms naar een andere behandelaar. Dit doen we bijvoorbeeld als zorg in een academisch ziekenhuis niet nodig is, als een andere behandelaar meer ervaring heeft met de onderliggende oorzaak, als we verwachten dat de behandeling langdurig zal zijn of wanneer een kind ver moet reizen om bij ons te komen en behandeling in de buurt praktischer is.
Meer informatie uitklapper, klik om te openen
Film Stemmen horen jeugd
Scan de bovenstaande QR-code met uw telefoon om een video over dit onderwerp te bekijken. Of bekijk de video via:
Stemmen horen: wat is het en wat kun je doen
Aanmelden uitklapper, klik om te openen
De huisarts moet een kind via het Aanmeldteam Psychiatrie verwijzen naar de Polikliniek Psychose. Als een kind al een behandelend psycholoog of psychiater heeft, vragen wij om een verwijzing altijd met hen te overleggen en hen ook een verwijsbrief te laten opsturen of mee te geven.
Voor meer informatie kunt u bellen naar: 088 - 75 558 88.
Verwijzers kunnen ook mailen naar: aanmeldteampsychiatrie@umcutrecht.nl
Contact uitklapper, klik om te openen
Voor een afspraak hebt u een verwijzing nodig van uw huisarts of specialist, welke zal worden verwerkt en beoordeeld door het Advies- & aanmeldteam.
Polikliniek Ontwikkeling in Perspectief
Het secretariaat is op werkdagen bereikbaar van 8:00 tot 17:00.
De polikliniek Ontwikkeling in Perspectief bevindt zich in het UMC Utrecht op de afdeling Psychiatrie, niet in het WKZ.