Iedereen die door een ongeluk of ziekte in bed, stoel of rolstoel moet blijven, kan decubitus krijgen. Decubitus heet ook wel doorliggen of doorzitten. Vaak leidt decubitus tot pijn en ongemak. U kunt door decubitus extra behandelingen en soms zelf operaties nodig hebben. Hierdoor wordt u minder snel beter. U moet dan langer in het ziekenhuis blijven.
In het UMC Utrecht letten de verpleegkundigen en medisch specialisten er op of u een verhoogde kans op decubitus hebt. Ook letten zij op of u misschien al decubitus hebt. Zij kijken hiervoor regelmatig naar uw huid. Zelf moet u ook goed opletten of u kans hebt om decubitus te krijgen. Dit door dagelijks uw huid goed na te kijken op eerste verschijnselen.
Wat is decubitus? uitklapper, klik om te openen
Decubitus is een wond die ontstaat door druk- en schuifkrachten bijvoorbeeld door onderuitzakken en schuren over het laken. Door de druk op de huid worden de kleine bloedvaten dichtgedrukt. Hierdoor worden huid en onder- liggend weefsel niet meer van zuurstof en voedingsstoffen voorzien, waardoor de cellen afsterven en er een wond ontstaat. Decubitus kan mild zijn, maar kan ook ernstig zijn. Mild betekent roodheid van de huid, blaren en ontvellingen. Ernstig betekent een diepe wond. Een diepe wond kan zo diep zijn dat deze spieren en botten raakt.
Wanneer hebt u kans op decubitus? uitklapper, klik om te openen
- Wanneer u veel in een bed moet liggen of in een (rol)stoel moet zitten.
- Wanneer u niet genoeg kunt bewegen door een ziekte of handicap, bij langdurige operaties of coma en bij langdurige beademing.
- Wanneer uw huid wordt geïrriteerd door bijvoorbeeld vocht doordat u erg zweet, of doordat er vocht uit een wond loopt, of doordat u uw urine of ontlasting niet goed op kunt houden.
- Wanneer u niet genoeg eet of drinkt, kan uw huid en het weefsel eronder niet genoeg voedingsstoffen krijgen.
- Als u een patiënt bent met een hart en/of vaatziekte, of wanneer u suikerziekte (diabetes mellitus) hebt.
- Bij mensen die veel in bed liggen komen decubitusplekken vaak voor op de hielen, de stuit, de ellebogen en de heupen. Het kan ook op andere plekken voorkomen (zie tekening).
- Bij mensen die veel in een (rol)stoel zitten, komt decubitus vaak voor op de stuit.
Hoe kunt u zelf decubitus voorkomen? uitklapper, klik om te openen
- Verander vaak hoe u ligt of zit (uw houding)
- Zorg ervoor dat u in bed niet schuift in bed, onderuitzakt en schuurt over het laken.
- Eet en drink goed.
- Verzorg uw huid goed.
Over deze vier punten vindt u hieronder praktische adviezen.
Veranderen van houding uitklapper, klik om te openen
Wanneer u in een stoel zit:
- Wissel hoe u zit. Verplaats elke vijftien minuten uw gewicht van uw ene bil naar uw andere bil. Houd dit een paar seconden vol. Vraagt u hiervoor aan een verpleegkundige of een arts om een stoel met armleuningen.
- U kunt het beste schuin achterover zitten. Zo hebt u de minste druk op uw stuitje. U kunt het makkelijkst achterover zitten als u een kantelstoel gebruikt.
- Als u in een gewone stoel zit, zorg dan dat uw benen goed op de grond kunnen steunen. U kunt een voetenbankje gebruiken.
Wanneer u in bed ligt:
- Wissel gemiddeld één keer in de vier uur van houding. Dit betekent dat (als dat mogelijk is) u de ene keer op uw rechterzij moet gaan liggen, de andere keer op uw linkerzij en een keer op uw rug.
- Als u op uw rechter- of linkerzij ligt, moet u proberen in een hoek te liggen (zie tekening). Ga niet helemaal op uw zij liggen. Draai een beetje terug naar uw rug. Als u helemaal op uw zij ligt, komt er teveel druk op uw heup. Door deze druk kunt u decubitus krijgen.
- Leg uw knieën en enkels niet tegen elkaar aan als u op uw zij ligt. Leg uw benen achter elkaar of leg een kussen tussen uw benen.
- Stop de dekens niet strak over uw voeten in. Laat de dekens losjes op uw voeten liggen.
- Als u last hebt van rode hielen (achterkant van uw voeten), moet u uw onderbenen op een kussen leggen. Zo liggen uw hielen niet op het matras.
Voorkom dat u schuift in bed:
- Zet uw bed met de bedbediening in een ‘knieknik’. Hierdoor voorkomt u onderuitzakken en zijn de schuifkrachten bij het rechtop zitten minder.
- Til uzelf zoveel mogelijk op (in plaats van te schuiven) wanneer u uw armen of benen wilt verplaatsen, of rechtop wilt gaan zitten. Gebruik indien mogelijk een papegaai.
- Wanneer u zich in bed verplaatst, zet u niet af met uw hielen/hakken, maar indien mogelijk met beide voetenzolen vlak op het matras. Dit voorkomt decubitus aan de hiel.
- Vraag wanneer u zelf niet in staat bent om op een goede manier van houding te veranderen hulp van zorgverleners of uw directe naasten.
Eet en drink goed uitklapper, klik om te openen
- Probeer voldoende en gevarieerd te eten en te drinken. Zo krijgt uw lichaam de energie en voedingsstoffen om de huid in goede conditie te houden.
- Het kan zij dat u niet genoeg kunt eten of drinken. Vraag dan advies aan een diëtist.
Verzorg uw huid goed uitklapper, klik om te openen
- Houd uw huid schoon en droog.
- Gebruikt u onderleggers of luiers? Urine en ontlasting zij slecht voor uw huid. Verwissel onderleggers of luiers daarom regelmatig. Of vraag of iemand anders dat voor u doet.
- Gebruik onderleggers of luiers met een sneldrogend oppervlak.
- Bescherm de huid bij incontinentie met een speciale zalf en/of spray. Het kan zijn dat u en droge huid hebt. Gebruik dan een vette en ongeparfumeerde crème.
- Zorg dat de onderlaag (waar u op ligt of zit) schoon en droog is. En glad, zodat u niet op kreukels ligt of zit.
- Zorg ervoor dat u geen kruimels in bed hebt.
- Zorg ervoor dat u niet op drains/katheters ligt. Dit kan ervoor zorgen dat de huid kapot gaat.
Bronvermelding
Bij het samenstellen van deze folder is gebruik gemaakt van de folder ‘Doorliggen, wat kan ik doen?’. Ontwikkeld door het NIZW, het LEVV, het CBO en de WCS.