U krijgt deze brochure omdat u het gebruik van zocht en vocht moet verminderen. Dit wordt ook wel een zoutbeperkt en vochtbeperkt dieet genoemd. Dit kan nodig zijn bij aandoeningen aan hart, vaten of nieren.
Het is bij deze aandoeningen belangrijk dat de zout- en vochtbalans in evenwicht is. De nieren en het hart zorgen samen voor deze balans. Door nierfalen en hartfalen (een verslechterde pompfunctie van het hart) houden de nieren zout en vocht vast. Door minder zout en vocht te gebruiken wordt deze balans bereikt en worden de nieren en het hart minder belast.
Zout heeft een bloeddruk verhogend effect, dit is nadelig bij bovengenoemde aandoeningen. Ook het risico op hart- en vaatziekten wordt verhoogd bij een hoge bloeddruk.
Gemiddeld heeft ons lichaam maar 1-3 gram zout per dag nodig. De Nederlander eet meer zout dan nodig. Het advies is voor gezonde mensen om per dag niet meer dan 6 gram zout te gebruiken.
Wat is zout? uitklapper, klik om te openen
Keukenzout is de meest gebruikte smaakmaker in de keuken. Het komt van nature voor in voedingsmiddelen zoals melk en vlees. De voedingsmiddelenfabrikanten gebruiken zout als smaakmaker, maar ook om de houdbaarheid van de producten te verlengen. Bijvoorbeeld groenten in blik of pot en vleeswaren. Maar ook smaakmakers zoals ketjap, sambal, bouillonblokjes, gehaktkruiden, kipkruiden, spaghettimix en jus- en sauspoeders bevatten heel veel zout.
Keukenzout is natriumchloride.
- 1 gram (=1000mg) keukenzout (=natriumchloride) bevat 400 mg natrium
Hoe kunt u minder zout eten? uitklapper, klik om te openen
Bijna alle levensmiddelen bevatten zout, zoals brood, melk, kaas en vleeswaren. Daarnaast voegen we ook nog eens zout toe aan ons eten. Kant en klaarproducten bevatten ook veel zout. Veel zout is voor niemand goed. Onder druk van de overheid verlagen fabrikanten het zoutgehalte in hun producten en voegen bakkers al minder zout toe aan het brood.
We zijn erg gewend aan een zoute smaak. Het wennen aan een zoutbeperkte voeding duurt even. Maar eenmaal gewend zult u merken dat eten met minder zout toch weer smakelijk is.
- Gebruik per dag maximaal 5 gram zout
Verminder het gebruik van zout door:
- voeg geen zout (uit de zoutpot) toe als u eten kookt of bij het eten op uw bord;
- gebruik geen zoute smaakmakers zoals bouillonblokjes, maggi, ketjap en kruidenmengsels met zout;
- vermijd soepen uit blik of pak, kant-en-klare sauzen, kant-en-klare maaltijden, pizza’s en groenten uit pot;
- eet geen zoute snacks (zoals chips, kroketten, loempia’s, slaatjes, gezouten noten en zoute haring);
- vervang hartige belegsoorten door minder zoute soorten (kaas met minder zout en minder vet, minder zout rookvlees, hüttenkäse met bieslook, ei zonder zout) of door zoet beleg;
- gebruik ongezouten margarine, halvarine en boter; kijk op de verpakking.
Er zijn smaakmakers zonder zout:
- verse, gedroogde of diepgevroren tuinkruiden zoals basilicum, bieslook, dille, lavas, oregano, peterselie, rozemarijn, koriander, selderij, bonenkruid en tijm;
- specerijen zoals kruidnagel, nootmuskaat, peper, cayennepeper, mosterdpoeder, gember en kerrie;
- kip-, gehakt- en vleeskruiden zonder zout;
- pijnboompitten, sesamzaad en zonnebloempitten, eventueel geroosterd;
- azijn, wijn, citroensap, marinade van olie met kruiden zonder zout.
Andere tips:
- Zoutarme kaas en vleeswaren hebben minder smaak. Probeer eens zoutarme kaas met komijn of andere kruiden, de kaas smaakt pittiger. Ook kunt u zoutarme mosterd gebruiken of verse kruiden, tomaat, radijs, sla of komkommer op het beleg doen.
- Bij het bakken van bijvoorbeeld vlees en aardappelen krijgt u meer smaak door het meebakken van ui, knoflook, kerriepoeder, rozemarijn, tijm, paprika, bieslook, prei of bijvoorbeeld zoutarme Provençaalse- of zoutarme Italiaanse kruidenmix.
- Roerbak kleine stukjes vlees, kip of vis met groente (ui, prei, paprika, champignons) en met verse kruiden.
- Gebruik zoutarme augurkjes en uitjes voor extra smaak.
- Tussendoortjes zonder zout zijn: zoete popcorn, ongezouten pinda’s en ongezouten noten, pelpinda’s, suikerpinda‘s, chocoladerozijnen en chocoladepinda‘s, ongezouten studenten en elitehaver, rozijnen en dadels, komkommer, wortels en paprika.
Alle soorten drop (ook zoete drop) bevatten zout en een andere bloeddrukverhogende stof: glycyrrhizinezuur. Glycyrrhizinezuur zit ook in zoethoutthee. Hebt u een hoge bloeddruk? Beperk het gebruik van drop en zoethout dan tot een enkele per dag, en drink geen zoethoutthee of thee waarin zoethout verwerkt is (bijvoorbeeld in kruidenthee).
Bij een zoutbeperkt dieet zijn goede keuzes voor u:
| Brood en vervangingen | Gewoon brood, beschuit en crackers | Maximaal 6 per dag, anders zoutarm |
|---|---|---|
| Hartig beleg | Licht gezouten, minder zout | Maximaal 3, anders zoutarm |
| Dieetmargarine of -halvarine | Ongezouten | |
| Melkproducten | Alle soorten | Geen ayran |
| Warme maaltijd | Zonder zout of zoute smaakmakers bereiden | Geen kant en klaarmaaltijden |
| Tussendoortjes | Zonder zout |
Zoutarme producten uitklapper, klik om te openen
In dieetzout is het natrium vervangen door kalium. Ook zijn er producten waaraan dieetzout is toegevoegd, zoals zoutarme Aromat, zoutarme ketjap of zoutarme bouillonblokjes. Op de verpakking staat dan bijvoorbeeld:
- geen zout toegevoegd;
- ongezouten;
- bereid zonder zout;
- zonder toevoeging van zout;
- past in een zoutbeperkt dieet.
Teveel kalium is niet goed voor mensen met nierproblemen. Gebruik bij nierproblemen geen dieetzout of producten waarin zout met extra kalium verwerkt is. Vraag altijd aan uw diëtist of arts of dieetzout voor u geschikt is.
Knoflookzout, selderijzout, (dode)zeezout en Himalayazout bevatten gewoon zout. Ook Jozo Bewust en Low Salt bevatten zout, maar veel minder dan gewoon zout. Gebruik deze producten niet.
Minder vocht, maar hoe? uitklapper, klik om te openen
Bij nier- en/of hartfalen mag u minder vocht gebruiken, u kunt dus minder drinken dan u gewend bent. Uw arts bepaalt hoeveel vocht u per dag mag nemen. Meestal is dit maximaal 1500 – 2000 ml. 1500 ml betekent ongeveer 10 glazen vocht per dag.
Voor u geldt: __________ ml vocht per dag.
Vocht is niet alleen water, maar alle vloeibare producten zoals koffie, thee, melk, vruchtensap, frisdrank, pap, vla en soep. Ook andere voedingsmiddelen bevatten vocht, bijvoorbeeld fruit en groenten. Het vocht uit deze producten telt ook mee voor uw dagelijkse vochtinname.
Vocht is niet alleen water, maar alle vloeibare producten zoals koffie, thee, melk, vruchtensap, frisdrank, pap, vla en soep. Ook andere voedingsmiddelen bevatten vocht, bijvoorbeeld fruit en groenten. Het vocht uit deze producten telt ook mee voor uw dagelijkse vochtinname.
Als u meer dan 1 portie fruit (dus 1 appel of peer of sinaasappel) per dag eet, moet u ook vocht rekenen voor het fruit. Dat is 100 ml per portie fruit.
U kunt het vocht in uw voeding beperken door:
- Kleinere kopjes/glazen vocht te gebruiken;
- De toegestane kopjes/glazen vocht goed te verdelen over de dag;
- Het eten goed te kauwen. Hierdoor krijgt u minder snel een droge mond;
- Medicijnen tijdens de maaltijd in te nemen in plaats van apart met water. Dit kan bijvoorbeeld met vla, yoghurt of appelmoes.
Wat kunt u doen bij dorst?
- Zuigen op een ijsklontje of zuurtje, kauwgom gebruiken of 1 klein slokje water te nemen.
- Goed tegen de dorst is citroensap of drupje citroen in water, thee of limonade.
- Als u producten eet die veel zout bevatten, dan hebt u daarna meer dorst.
Meer informatie uitklapper, klik om te openen
De website van het landelijke netwerk Diëtisten Cardiologie.
Het platform voor nierpatiënten en hun naasten.
Zie de folder ‘Minder zout eten’ via https://webshop.voedingscentrum.nl/ producten/gezond-eten/minder-zout-eten/
Contact uitklapper, klik om te openen
U kunt ons op werkdagen tijdens het telefonisch spreekuur van 8.30 tot 9.30 uur bereiken via telefoonnummer 088 75 583 64 of u kunt de diëtist een e-consult sturen.
Voor het maken en verplaatsen van afspraken is het secretariaat diëtetiek bereikbaar op maandag van 9.00-12.00 uur en op dinsdag t/m vrijdag van 9.00-12.00 en van 13.00-16.00 uur, telefoonnummer 088 75 566 09. U kunt ook een mail sturen naar dietetiek@umcutrecht.nl
Uw portaal: Mijn UMC Utrecht uitklapper, klik om te openen
Als patiënt van het UMC Utrecht hebt u toegang tot het patiëntportaal Mijn UMC Utrecht. Hier ziet u welke afspraken u hebt in het UMC Utrecht, welke medicijnen u gebruikt en wat de onderzoeksresultaten zijn. Ook kunt u via Mijn UMC Utrecht een bericht sturen naar uw zorgverlener. U krijgt dan binnen drie tot vijf werkdagen antwoord.
U kunt inloggen op onze website https://www.mijnumcutrecht.nl met uw DigiD met sms functie of via de DigiD-app. Op deze webpagina vindt u meer uitleg over inloggen en het patiëntportaal.
Contact uitklapper, klik om te openen
Polikliniek Diëtetiek
Het secretariaat diëtetiek is op maandag t/m vrijdag van 8.00 - 12.15 uur en van 13.00 - 16.30 uur bereikbaar. Buiten de genoemde tijden kunt u een bericht inspreken op het antwoordapparaat of een mail sturen. Als u niet op de afgesproken tijd kunt komen, geef dit dan zo vroeg mogelijk aan ons door. Het secretariaat maakt dan een nieuwe afspraak met u. Het e-mailadres kan alleen gebruikt worden voor algemene vragen. In de e-mail mogen geen persoonlijke of medische gegevens staan, omdat e-mailen niet volledig privacy-veilig is.
Als patiënt van het UMC Utrecht hebt u toegang tot het patiëntportaal Mijn UMC Utrecht. U kunt via Mijn UMC Utrecht een bericht sturen naar uw diëtist. U krijgt dan binnen drie tot vijf werkdagen antwoord. U kunt inloggen in het Patiëntportaal Mijn UMC Utrecht met uw DigiD met sms-functie.