Dysartrie

Dysartrie

Uw behandelaar gaf u deze brochure, omdat u moeite hebt om uzelf goed verstaanbaar te maken vanwege dysartrie. In deze brochure leggen we uit wat dysartrie is, welke behandelmogelijkheden er zijn en krijgt u tips over hoe u kunt omgaan met dysartrie.

Spraak uitklapper, klik om te openen

Spraak is een zeer snelle en ingewikkelde motorische activiteit. Om tot goede spraak te komen, moeten verschillende systemen, zoals ademhaling, stemgeving, resonantie en articulatie, goed samenwerken. Spreken is in normale omstandigheden de snelste en meest natuurlijke manier om te communiceren. Maar er kan natuurlijk ook gecommuniceerd worden via schrijven, typen, mimiek, gebaren en aanwijzen.

Wat is dysartrie? uitklapper, klik om te openen

Dysartrie is een spraakstoornis die wordt veroorzaakt door een beschadiging van het zenuwstelsel (hersenen en/of zenuwbanen). Dit kan ontstaan door een ziekte of ongeval waarbij de hersenen aangedaan zijn. Door de beschadiging van het zenuwstelsel werken de spieren die nodig zijn voor het ademen, de stemgeving en de uitspraak, onvoldoende.

Bij mensen met dysartrie is de communicatie verstoord, omdat ze moeilijk te verstaan zijn. Dit kan komen door een onduidelijke uitspraak, een te zachte en/of hese stem, eentonig of nasaal (door de neus) spreken of een combinatie hiervan. Er bestaan verschillende soorten dysartrie. De kenmerken van de dysartrie hangen af van welk gebied of systeem in het zenuwstelsel is aangedaan. Afhankelijk hiervan kunnen de spraakbewegingen te slap of te gespannen, te traag of te snel, ongecoördineerd of algemeen minder nauwkeurig zijn. Uw logopedist kan u uitleggen wat er in uw spraak veranderd is.

Logopedische behandeling uitklapper, klik om te openen

De behandeling van de dysartrie door de logopedist is gericht op het verbeteren van de verstaanbaarheid. U leert zo optimaal mogelijk gebruik te maken van de mogelijkheden die u (nog) hebt. Vanuit een juiste symmetrische lichaamshouding, worden de mondmotoriek, de uitspraak, de ademhaling en de stemgeving behandeld. De logopedist geeft u en de mensen in uw omgeving adviezen. De resultaten van de behandeling zijn afhankelijk van onder andere de ernst en de aard van uw ziekte of aandoening.

Communicatie tips uitklapper, klik om te openen

Communiceren doe je samen. De spreker probeert een boodschap over te brengen en de luisteraar probeert de boodschap te begrijpen. Het is voor beide partijen frustrerend als de communicatie niet vlot verloopt. De communicatietips hieronder kunnen helpen bij het voeren van een gesprek. Door deze tips in het dagelijkse leven toe te passen, zal uw spraak op zich niet verbeteren maar kan de communicatie met uw omgeving wel een stuk vlotter verlopen. Deze tips zijn onderverdeeld in tips voor de spreker (de persoon met dysartrie) en de gesprekspartner (degene die luistert, de luisteraar). De logopedist kan aangeven welke communicatietips specifiek voor u van toepassing zijn.

Tips voor de communicatiesituatie

• Vermijd spreken bij vermoeidheid. Zorg ervoor dat u zo goed mogelijk uitgerust bent wanneer u langere gesprekken gaat voeren. Plan belangrijke gesprekken wanneer u de meeste energie heeft. Als medicatie een grote invloed heeft op uw spreken, is het zinvol hier ook rekening mee te houden.
• Vermijd communiceren wanneer u een andere taak aan het uitvoeren bent. Bijvoorbeeld tijdens verplaatsen, koken, eten en andere activiteiten. Zorg ervoor dat u en uw gesprekspartner zich volledig kunnen focussen op het gesprek.
• Vermijd spreken onder tijdsdruk. Als uw gesprekspartner niet veel tijd heeft, kunt u beter geen diepgaand onderwerp aansnijden.
• Zorg voor een goed verlichte ruimte. Zorg dat u niet met uw rug naar een raam staat of zit, in verband met tegenlicht. Kies een goed verlichte plaats in bijvoorbeeld een restaurant, bar of andere openbare ruimtes.
• Zorg dat u dicht bij uw gesprekspartner in de buurt bent. Vermijd gesprekken over een grote afstand, zoals een gesprek voeren met iemand in een andere kamer.
• Zorg tijdens een gesprek voor een rustige ruimte. Vermijd gesprekken met veel omgevingslawaai, zoals een stofzuiger, een afzuigkap, radio, televisie en/of geluid dat via openstaande ramen en deuren binnenkomt. Zet indien mogelijk de bron van het storende geluid af. Ga weg van het geluid als het niet kan worden verminderd.
• Spreken in grote groepen is vaak moeilijk. Zorg voor kleinere groepjes of kies voor een 1 op 1 gesprek.

Tips voor de spreker met dysartrie

• Leg aan nieuwe gesprekspartners uit dat u dysartrie heeft en hoe zij het beste kunnen reageren als de communicatie moeilijk verloopt.
• Vraag aan uw gesprekspartner om geduld te hebben en u niet te onderbreken, behalve wanneer hij/zij u niet heeft verstaan. Geef ook aan hoe u het liefste onderbroken wordt (bijv. door een afgesproken teken).
• Zorg dat u de aandacht van de luisteraar heeft voordat u begint te spreken. U kunt bijvoorbeeld de naam van uw gesprekspartner zeggen of een afgesproken teken geven voor u begint te spreken.
• Probeer op dezelfde ooghoogte te komen als uw gesprekspartner. Als u in een rolstoel zit, kan u aan uw gesprekspartner vragen om voor u op een stoel te komen zitten. Zo is uw gezicht en mondbeeld goed te zien en is er oogcontact. Houd geen hand voor uw mond tijdens het spreken.
• Geef duidelijk aan wanneer u wisselt van gespreksonderwerp. Hierdoor kan uw gesprekspartner het gesprek beter volgen.
• Spreek in korte, eenvoudige en voorspelbare zinnen. Het is bijvoorbeeld beter om ‘Sluit je het raam, alsjeblieft?’ te zeggen in plaats van ‘Wil je zo vriendelijk zijn om het raam te sluiten?’.
• Spreek trager. Hierdoor zal de spraak meestal duidelijker klinken en heeft de luisteraar meer tijd om de spraak te verstaan.
• Controleer regelmatig of uw gesprekspartner alles heeft verstaan en ga dan pas verder.
• Wees alert op non-verbale signalen van luisteraars, zoals vragende blikken of verminderde aandacht. Wees u ervan bewust dat uw gesprekspartners niet altijd aangeven dat ze iets niet hebben verstaan. Veel mensen vinden het namelijk vervelend om iemand te onderbreken.
• Wanneer uw gesprekspartner u niet goed heeft verstaan, kunt u de boodschap opschrijven. Als schrijven te vermoeiend is of als uw handschrift slecht leesbaar is, kan de logopediste samen met u op zoek naar een ander communicatiemiddel.
• Ondersteun uw spreken met mimiek, gebaren en aanwijzen. U kunt bijvoorbeeld naar een foto van een familielid wijzen om aan te geven dat u over die persoon iets wilt zeggen.

Tips voor de gesprekspartner

• Zorg dat u zelf zo goed mogelijk kunt horen en zien. Dan kunt u de spreker het beste verstaan en kunt u ook beter lezen wat de spreker schrijft of typt en zien wat de spreker aanwijst.
• Moedig de persoon aan om te communiceren en geef hiervoor voldoende tijd.
• Ga zelf niet anders spreken. De persoon heeft in principe geen problemen om u te begrijpen. Spreek niet trager en gebruik geen eenvoudigere zinnen, tenzij de logopediste dit aanraadt.
• Communiceren met derden die de persoon niet kennen, zoals iets bestellen in een restaurant, is vaak heel moeilijk. Spreek met de persoon af wat uw en zijn/haar rol in die situaties zal zijn. Wil de persoon dat u in zijn/haar plaats spreekt of juist niet?
• Geef uw onverdeelde aandacht tijdens een gesprek. Communiceren met iemand met dysartrie vereist uw volle aandacht.
• Zorg dat u oogcontact heeft. Plaats u op gelijke (oog)hoogte met de spreker.
• Wees opmerkzaam voor non-verbale signalen die uw gesprekspartner gebruikt om aan de beurt te komen in een gesprek. U kunt hiervoor een teken afspreken zoals bijvoorbeeld aankijken, knikken of een hand opsteken.
• Vat regelmatig in uw eigen woorden samen wat de persoon volgens u vertelde of herhaal aan het einde van een uiting wat u heeft verstaan. De persoon hoeft dan enkel dat deel te herhalen dat u niet hebt verstaan. Bijvoorbeeld ‘Als ik je goed begrijp......’ of ‘Ik kan naar huis want ik werd ....?’.
• Geef met behulp van een afgesproken teken aan wanneer u de persoon niet verstaat. De meeste personen vinden het aangenamer dat dit met een non-verbaal teken gebeurt, in plaats van de persoon te onderbreken met: ‘Wat zeg je?’. Wees eerlijk en doe niet alsof u de boodschap heeft verstaan terwijl dit niet het geval is.
• Vraag de spreker om de boodschap te herhalen wanneer u de boodschap niet hebt verstaan. Een letterlijke herhaling op dezelfde manier heeft echter meestal niet veel effect. Vraag de persoon om dezelfde boodschap op een andere manier te formuleren (bijvoorbeeld ‘Ik heb dorst’ wordt ‘Ik wil drinken’) of om een aangeleerde spreektip toe te passen (bijvoorbeeld luider of langzamer spreken).
• Stel eventueel ja/nee vragen om de boodschap te achterhalen. Begin dan met eerst algemeen te bepalen waar de boodschap over gaat (bijvoorbeeld ‘Gaat het over mij?’, ‘Gaat het over jou?’ en ‘Gaat het over iets in deze kamer?’) en stel dan steeds specifiekere vragen.
• Als een spreker een ondersteunend communicatiehulpmiddel heeft, moedig de spreker dan aan deze te gebruiken.
• Soms zal de boodschap ondanks alle inspanningen toch niet duidelijk zijn. Geef in dit geval aan dat u de persoon niet verstaan hebt, maar dat u het later opnieuw zal proberen (op een andere plaats, op een ander moment van de dag, in een andere situatie). Houd u er ook aan later op het gesprek terug te komen.

Contact uitklapper, klik om te openen

Bereikbaar maandag t/m vrijdag van 8:00 – 17:00 uur.