Buikdialyse

Deze folder bevat algemene informatie over de behandeling met peritoneale dialyse.

Hoe werkt peritoneale dialyse?

Bij peritoneale dialyse heeft u een slangetje in uw buik (buikdialyse-katheter) en werkt uw buikvlies als filter. Een ander woord voor buikvlies is peritoneum. Door het buikvlies lopen veel bloedvaten die bloed vervoeren door het buikvlies. 

U krijgt spoelvloeistof in uw buikholte. In uw buikvlies zitten kleine gaatjes (poriën). Afvalstoffen, overtollig vocht en andere overtollige stoffen stromen van de bloedvaten door de gaatjes naar de spoelvloeistof. De spoelvloeistof zit na een tijdje vol met afvalstoffen en overtollig vocht. Er bewegen dan bijna geen afvalstoffen en vocht meer van de bloedvaten naar de spoelvloeistof. Er vindt dan geen filtering (dialyse) meer plaats. Dan moet u de spoelvloeistof verwisselen. 

De behandeling met peritoneale dialyse doet u thuis. U heeft 24 uur per dag spoelvloeistof in uw buik. De behandeling doet u zelfstandig of met professionele ondersteuning. Er zijn twee vormen van peritoneale dialyse.

CAPD (= continue ambulante peritoneale dialyse)

U wisselt zelf, eventueel met hulp van een partner of andere mantelzorger, de spoelvloeistof met de hand. Dit doet u overdag. De wisseling van de spoelvloeistof moet schoon gebeuren. U kunt zelf kiezen waar u wisselt. De plek moet schoon zijn.

APD (= automatische peritoneale dialyse) 

Een machine wisselt de spoelvloeistof voor u. Dit gebeurt  ’s nachts terwijl u slaapt of ’s avonds. U ligt in de nacht 8 tot 10 uur aan de machine. ’s Avonds is dit 5 tot 6 uur.

In overleg met de dialyseverpleegkundige en uw hoofdbehandelaar maakt u een keuze welke vorm van peritoneale dialyse het beste bij u past. 

Voorbereiding uitklapper, klik om te openen

Buikdialyse-katheter

Voor de behandeling met peritoneale dialyse krijgt u een buikdialyse-katheter in uw buik, ook wel PD-katheter genoemd. Dit is een slangetje van ongeveer een halve centimeter dik en ongeveer 50 cm lang. 

Voor meer informatie leest u de folder ‘Buikdialyse-katheter plaatsing’ van het UMC Utrecht. 

Training

Voordat u zelf de buikspoeling gaat doen, krijgt u een uitgebreide training. De training wordt in overleg met uw hoofdbehandelaar en de dialyseverpleegkundige ingepland. De training duurt 3 tot 5 dagen, u komt hiervoor naar de dialyseafdeling in het UMC Utrecht. 

U neemt mee:

• Medicijnen die u gebruikt. Neem altijd uw voorgeschreven fosfaatbinders mee, zodat u deze kunt innemen bij het eten.
• Het telefoonnummer van uw contactpersoon.
• Het telefoonnummer van een taxi of van de persoon die u komt ophalen.
• Uw legitimatiebewijs.
• Uw verzekeringspasje.

U mag ook iemand meenemen naar de training. Wanneer u thuis de behandeling uit gaat voeren en samenwoont met een partner, adviseren wij u om samen naar de training te komen. 

Tijdens de training leert u hoe u de spoelvloeistof wisselt. En hoe u schoon werkt en de huid moet verzorgen. Ook leert u wat u moet doen bij problemen.  De dialyseverpleegkundige leert hoe u de behandeling zelfstandig uit voert. 

Gaat u starten met automatische peritoneale dialyse (APD), dan wordt u tijdens de training ook aangesloten aan de PD-machine. U leert hoe u de PD-machine moet bedienen.

Na de laatste trainingsdag start u thuis met de behandeling. Hiervoor moet uw woning aan bepaalde eisen te voldoen. Een PD-verpleegkundige, mogelijk samen met medisch maatschappelijk werk, komt op huisbezoek. 

Tijdens de behandeling uitklapper, klik om te openen

Op de dialyseafdeling

Op de dialyseafdeling is een wachtruimte voor patiënten die behandeld worden met peritoneale dialyse en hemodialyse. U kunt in de wachtruimte naast andere patiënten ook kinderen, artsen, assistenten of verpleegkundigen tegenkomen. 

Op het planbord in de wachtruimte ziet u welke dialyseverpleegkundige die dag zijn ingepland op de dialyseafdeling. Meestal zijn er twee dialyseverpleegkundigen ingepland voor de PD zorg. Ook kan het zijn dat er een dialyseverpleegkundige in opleiding mee loopt. 

De dialyseafdeling heeft twee behandelkamers voor de PD zorg. De polikliniekafspraken, training en andere controles vinden plaats in beide behandelkamers. 

De behandeling met peritoneale dialyse

De behandeling met peritoneale dialyse neemt (een deel van) de nierfunctie over en voertafvalstoffen en vocht af. Uw behandelend internist-nefroloog maakt een dialyseschema voor u, afhankelijk van de restfunctie van uw nieren.  Voor het bepalen van een dialyseschema zijn er dagelijks meerdere gegevens nodig. 

U meet dagelijks uw bloeddruk en uw gewicht om de behandeling goed te laten verlopen. Bij APD zet u deze gegevens in de PD-machine. De dialyseverpleegkundige leest de gegevens van de machine dagelijks uit (op afstand) en bekijkt of de behandeling goed verloopt. 

Spoelvloeistof
Er bestaan verschillende soorten spoelvloeistof. Er is spoelvloeistof metglucose (suiker), en er is spoelvloeistof met icodextrine. De hoeveelheid glucose (suikder) kan per vloeistof verschillen. Hoe meer glucose, hoe meer vocht er verwijderd kan worden. Uw behandelend internist-nefroloog bepaald met welke spoelvloeistof u de behandeling uitvoert. 

Materialen
Alle materialen die nodig zijn voor het uitvoeren van de behandeling met peritoneale dialyse in de thuissituatie worden voorafgaand aan de start van de behandeling bij u thuis geleverd. U ontvangt eenmalig een PD-machine indien APD, bloeddrukmeter, weegschaal en een infuuspaal. Elke twee of vier weken ontvangt u een levering met verbandmateriaal, spoelvloeistof en lijnensets. Indien nodig worden de materialen naar uw bovenverdieping gebracht. 

Houd rekening met een voorraad van 15-20 dozen (van 30x30x40 cm groot), afhankelijk van de frequentie van levering en de hoeveelheid dialysaat per dialysebehandeling. Bewaar de materialen koel en droog.

Uw behandelteam

Op de dialyseafdeling werken PD-verpleegkundigen, internist-nefrologen (vaak afgekort als nefroloog), physician assistants (vaak afgekort als PA), diëtisten, medisch maatschappelijk werkers en ondersteunende collega's, zoals afdelingsassistenten, afdelingssecretaresses en het unithoofd.

PD-verpleegkundige
De PD-verpleegkundige:

• Begeleidt de training. 
• Evalueert de zorg en past uw behandeling aan als dat nodig is.
• Stemt uw behandeling af met alle betrokken disciplines.
• Begeleidt de polikliniek afspraken.
• Is uw aanspreekpunt bij telefonisch contact bij vragen of complicaties.

Medisch specialist
Dr. A.C. Abrahams, internist-nefroloog en dr. S.C.A. Meijvis, internist-nefroloog zijn uw hoofbehandelaars. Indien u voorafgaand aan de start van de dialysebehandeling poliklinisch onder behandeling was van één van de internist-nefrologen van de afdeling Nefrologie en Hypertensie in het UMC Utrecht, dan nemen dr. Abrahams of dr. Meijvis dit over zodra u start met de behandeling met peritoneale dialyse. Indien beiden niet beschikbaar zijn, neemt één van de internist-nefrologen van de afdeling Nefrologie en Hypertensie hen tijdelijk waar.

Een nefroloog in opleiding (vaak afgekort als NIO) of Physician Assistant (vaak afgekort als PA) functioneert als zaalarts en voert de dagelijkse medische zorg uit. Een NIO is een arts die zich in de laatste fase van de zesjarige opleiding tot internist-nefroloog bevindt.. De NIO loopt ongeveer zes maanden stage op de dialyseafdeling. Een PA is een medisch zorgprofessional die specifiek is opgeleid om zelfstandig medische taken over te nemen van de nefroloog. De hoofdbehandelaar superviseert de werkzaamheden van de NIO en PA. Medische vragen voor de zaalarts kunt u laten weten aan de PD-verpleegkundige.

Diëtist
Diëtisten gespecialiseerd in nierfalen, zijn verbonden aan de dialyseafdeling. De diëtist komt regelmatig op de afdeling en zorgt voor:

• Consult rondom de start van peritoneale dialyse.
• Persoonlijk dieet met: doel van het dieet, dieetadvies aangepast aan uw eetgewoonten en omstandigheden, vervolg en duur van de behandeling.
• Begeleiding en ondersteuning bij de uitvoering van uw dieetadvies. De diëtist kan ook vragen over uw dieet van uw partner/gezin beantwoorden.

Medisch maatschappelijk werker
Medisch maatschappelijk werkers gespecialiseerd in nierfalen zijn verbonden aan de dialyseafdeling. De maatschappelijk werker komt regelmatig op de dialyseafdeling en zorgt voor:

• Een gesprek rondom de start van dialyse (indien niet al betrokken).
• Komt op huisbezoek rondom de training en het starten met de peritoneale dialyse thuis.
• Bespreekt met u welke gevolgen de behandeling heeft voor uw dagelijks leven, uw persoonlijke omgeving en uw werksituatie.
• Kan u begeleiden/ ondersteunen bij het omgaan met de behandeling en de gevolgen daarvan, onder meer de onzekerheid en de afhankelijkheid van zorg. De maatschappelijk werker kan ook uw partner/ gezin begeleiden/ ondersteunen.
• Kan u helpen met praktische zaken rondom de behandeling, onder meer vervoer, vakantiemogelijkheden, wonen, opleiding/ werk of regelzaken in de thuissituatie. 

Multidisciplinair overleg
Tijdens een multidisciplinair overleg (vaak afgekort als MDO) stemmen de verschillende betrokken zorgprofessionals uw behandeling af. Aan het MDO nemen deel: PD-verpleegkundige, zaalarts, nefroloog/ hoofdbehandelaar, diëtist en medisch maatschappelijk werker. Het MDO vindt jaarlijks plaats en vaker, als dat nodig is.

Na de behandeling uitklapper, klik om te openen

Controles en uitslagen

Elke 6 tot 8 weken komt u naar de dialyseafdeling voor controle. De PD-verpleegkundige en de arts zijn (deels) aanwezig bij de polikliniekafspraak, tijdens deze afspraak:

• Meet de PD-verpleegkundige uw bloeddruk en gewicht.
• Bespreekt de PD-verpleegkundige eventuele problemen.
• Controleert en verzorgt de PD-verpleegkundige de huidpoort (plek waar het slangetje de huid in gaat).
• Bespreekt de nefroloog eventueel aanvullend onderzoek (bloedonderzoek, urineonderzoek).

Met de gegevens van uw PD-machine, de eventuele aanvullende onderzoeken en uw eigen inbreng over uw gezondheid en welbevinden wordt bekeken of er aanpassingen in de behandeling noodzakelijk zijn. Uitslagen van aanvullend onderzoek leest u terug via ‘Mijn UMC Utrecht’.

Bijwerkingen en complicaties

Bij de behandeling met peritoneale dialyse kunt u last krijgen van bijwerkingen, maar dat hoeft niet. Het gaat om de bijwerkingen:

• Ontsteking van het buikvlies:
  U heeft dan last van buikpijn, misselijkheid, troebele uitloop van de dialysaat vloeistof en algehele malaise. 
• Ontsteking bij de insteek van de PD-katheter:
  U heeft dan last van pijn, roodheid, zwelling, korstvorming en pussige/ bloederige afscheiding bij de huidpoort. 
• Te veel vocht in het lichaam:
  U heeft dan last van een hoge bloeddruk, gewichtstoename, vocht in de benen, dorst, kortademigheid en verminderde urineproductie. 
• Te weinig vocht in het lichaam:
  U heeft dan last van een lage bloeddruk, gewichtsafname, duizeligheid, dorst en algehele malaise. 
• Lekkage langs de PD-katheter:
  U heeft dan last van lekkage van vocht langs de PD-katheter. Uw pleister en/ of kleding is nat. 
• Geen volledige uitloop van de spoelvloeistof uit uw buik:
  U heeft dan last van een vol gevoel, meer opgezette buik, maagzuurklachten, darmklachten en misselijkheid. 
• Bijwerkingen door glucose in de spoelvloeistof:
  U heeft dan klachten van een verminderde eetlust, aankomen in gewicht of verandering van het buikvlies.

Neem bij klachten die u ervaart altijd contact op met uw behandelend internist-nefroloog of met de PD-verpleegkundige. 

Leven met uitklapper, klik om te openen

Leefregels bij de behandeling met peritoneale dialyse

Behandeling met peritoneale dialyse

Het is belangrijk dat de behandeling met peritoneale dialyse altijd doorgaat, ook tijdens feestdagen en vakanties. 

Gezond eten
U krijgt een persoonlijk dieet. Gezond eten is belangrijk om niet te veel zout of verzadigd vet binnen te krijgen en waarschijnlijk krijgt u een vochtbeperking. Dat is essentieel voor de behandeling met peritoneale dialyse en goed voor de eventueel resterende nierfunctie, en ook voor hart en bloedvaten. Gezonde voeding bevat alle voedingsstoffen die u nodig hebt. Daardoor blijft u in een zo goed mogelijke conditie.

Voldoende bewegen
Beweeg voldoende, bewegen heeft veel positieve effecten. Het vermindert onder meer het risico op hart- en vaatziekten. Het helpt tegen overgewicht en brengt uw bloeddruk omlaag; dat is belangrijk bij nierfalen. Ook hebt u minder risico op diabetes, botontkalking en trombose.

Een gezond gewicht krijgen en houden
Een gezond gewicht is goed voor de eventueel resterende nierfunctie, en hart en bloedvaten. Probeer af te vallen als u te zwaar bent. U hebt dan minder risico op hoge bloeddruk, hoog cholesterol en diabetes. Doe dit altijd in samenspraak met de diëtiste.

Niet roken
Stop met roken als u nog rookt. U hebt dan meer kans op behoud van de eventueel resterende nierfunctie en minder kans op hart- en vaatziekten.

Voldoende slapen
Slaap voldoende, dit is belangrijk voor het herstel van uw lichaam en geest, en helpt om fit te blijven.

Stress verminderen
Verminder stress, dit is slecht voor uw hart en bloedvaten. En kan effect hebben op uw bloeddruk. Stress maakt het bovendien moeilijker om gezond te leven. Daarom is het belangrijk om stress te herkennen en voldoende te ontspannen.

Meer weten?

Er zijn verschillende websites met betrouwbare informatie over nierfalen. Wij raden u de volgende websites aan:

• Nieren.nl
• Nierpatiënten Vereniging Nederland
• Nierstichting
• Hartstichting

Universitair medisch centrum

De dialyseafdeling is onderdeel van het Universitair Medisch Centrum Utrecht. Dit betekent dat de afdeling meerdere taken heeft:

• In de eerste plaats is dit de zorg voor de patiënt.
• Daarnaast heeft de afdeling een opleidingsfunctie, daardoor komt u waarschijnlijk ook in contact met zorgprofessionals in opleiding. Onder meer PD-verpleegkundigen in opleiding, afgestudeerde artsen (arts-assistenten) die worden opgeleid tot medisch specialist en medisch studenten (coassistenten) die worden opgeleid tot arts.
• Verder doet de dialyseafdeling wetenschappelijk onderzoek. Mogelijk vraagt uw internist-nefroloog u om deel te nemen aan wetenschappelijk onderzoek.

Wetenschappelijk onderzoek

Het doel van wetenschappelijk onderzoek in het UMC Utrecht is om de medische kennis te vergoten en daarmee de behandeling van patiënten te verbeteren. Soms kunt u deelnemen aan een wetenschappelijk onderzoek. Uw behandelaar zal u vooraf uitvoerig informeren. U beslist zelf of u aan het onderzoek wilt deelnemen. Als u niet wilt deelnemen, heeft dat geen gevolgen voor uw verdere behandeling.

Zorgkosten uitklapper, klik om te openen

Contact uitklapper, klik om te openen

Maandag tot en met vrijdag van 7.30 tot 21.00 uur, op zaterdag van 7.30 tot 16.00 uur en op zondag van 13.00 tot 21.00 uur.